Leyenda Mixe: "El rey Condoy" (Traduccion a Mixe)

Ja´a tu´uk shë´ ma´a ayu´uk ja´ay, tu´uk casadëch (më mëja´ay mëd tosh chëjkja´ay), yëëch ështa´ay jëëmbajk, yëëch ëshpaadnë ma´a tu´uk CUEVA, majts´l tutsä ëmaye´ek, ma´ayëëch ishtääñ ma´ay it tünk, të pudüjk mët quepkj, yëëch të pabëjktën ma´a chëjktën, PENSARAJTËN ko´o ma´ay it tünk MOJA´ANDËÑ. Ko´o tëguëk shë, ja´a tutsä pëtsëm tu´uk mish (Condoy), ma´a majts´k tutsä pëtsëm tu´uk tsääñ mët ështujk quëbajk, ko´o yëë tsëajtën ja´a mish.
Ja´a mish të piojën ëvajtën të ështa´añ ko´o këajtën tu´uk ja´ay pëdsëm, piojën ëvajtën ko´o tëgëk shë të më mëja´aynë, ma´ay it tojksh tuk kay, ko´o tosh chëjkja´ay mo´oy tojksh yëë mo´oy ma´a tu´uts.
Condoy të nëjksh ma ma´ay it LUGARËCH, ma´a Tehuantepec, Oaxaca, yëë pëjta´akj PRETEXTËCH ko´o nëjksha´ay të ambëjk ko´o cho´oñ.
Tu´uk shë ñëjksh Condoy, ja´a ko´o miñ mëdakdj ti´ich mëd më´ëñ.
Tu´uk shë VIAJE tu´uñ ma´a Oaxaca ja´a mëmiñ ma´ay it më´ëñ ja´a tosh chëjkja´ay moje´emñ, ja´a ko´o tsona´am, ja´a më´ëñ mo´o ko´o ti´ich tsoquëmñ.
Ko´o tso´oñ yëë ështay më´eñ ja´a ko´o MEJORARATËMBIËK "REGION MIXE".
Condoy më´ëchp ma Oaxaca  ja´a jayëch ko´o  ma´ait më´ëñ mëdajtam ja´a mëdakbj ma´a wiñ. Ko´o tujtëm ja´a Condoy DEFENDERAJTEM yëë ayu´uk ja´ay ko´o mindë EJERCITO, yëë pë´ëch ñëjksh ma´a "CERRO DEL ZEMPOALTEPETL" ma´a Condoy cu´ujy ma´ay it tsa´a ja´a ko´o ambëjk ko´o chundë ayu´uk ja´ay.
Tu´uk shë Condoy cho´oñ ma´a Mitla, ja´a ko´o kojëmñ tu´uk chëjk, ma´a tu´uk REY nidu´um kojëmñ tu´uk chëjk, ko´o chundujkën yëë ishpa´ad tu´uk tëgag ja´a ambëjk; ma´a ayu´uk ja´ay ambëjktën ko´o cojy chëjk ma´a ja´a ni du´um REY ja´a cham "RUINAS DE MITLA".
Ko´o cho´oñ ma´a "TULE", tëë quepkj nëdambë (shidë PESA 62 KG) ma´a quepkj mëdsëm pëjy. Condoy mëdamb quepkj ma´a Tule ja´a cha´am "EL ÁRBOL DEL TULE", ko´o pëj oknë ja´a Condoy oknë.
Ko´o tsë´ë tsa´añ ishta´ay Condoy ja´a tsa´añ ñëjksh ma´a Oaxcaca, yëë tëjk mëd jë´ën, chu´uñ. Ma´a tëjk tsa´añ Jack sho´on MOVERAJTËN wiñ Coatlán, ko´o tsa´añ midë ma´a Nejapa de Madero, tu´uk tosh chëjkja´ay BRUJERIA chu´uñ ma´a tsa´añ oknë ja´a tsa´a.
Ja´a rey Condoy mëga´am tu´uk ANILLO, ja´a je´ep cho´oñ ma´a Zempoaltepetl, ma´a quiaj tsonañ ni tëñ LUGARË, ja´a ayu´uk ja´ay ishta´añ PERO quia´aj isha´andë. Condoy quia´aj oknë ma´a pudëjkëëm ja´a ayu´uk ja´ay.